Water in de Duinen

SERIE: De biologie van ons duingebied

Door: Judith vG

Water in de duinen

De duinen zijn meestal nogal droog. Wie kent niet de mulle zandhellingen waar we wekelijks doorheen ploegen. Toch zit er onder al dat zand een zoetwaterbel, die lange tijd voor allerlei doelen gebruikt is. Die zoetwaterbel “drijft” op het zoute zeewater (zoet water is lichter van gewicht dan zout water), dat onder de duinen doorsijpelt naar het achterland. Dat zoute water blijft gelukkig tot minimaal 20 meter diep, dus daar merk je niets van.

Blekers maakten gebruik van het duinwater
Het duinwater is erg schoon, dus maakten de blekers (wasserijen) hier al lang geleden gebruik van. De was van de rijke kooplieden uit Amsterdam werd per schip hier naar toe gebracht om gewassen te worden en in de zon te drogen gelegd (gebleekt).

Water werd ook gebruikt voor bierbrouwen
Dit werd gedronken omdat het slootwater meestal ongezond was. Haarlem kende vele biermerken in die tijd. De Brouwerskolk herinnert nog aan die bierbrouwerijen.

Het leidde in die periode tot gevechten tussen de blekers, die het vuile waswater in de vaarten lieten lopen en de Brouwers, die daar juist hun schone water uit dachten te halen voor het bier.

Drinkwater voor Amsterdam
Vanaf 1850 is het zoete water in de duinen ook opgepompt als drinkwater voor Amsterdam ( je weet wel de Amsterdamse waterleiding duinen) en later ook voor andere steden langs de kust. Dat heeft ervoor gezorgd dat de duinen niet bebouwd zijn en nu een groot groen gebied zijn. Een mooi gebied waar wij dan weer geweldig in kunnen lopen.

Laag waterpeil
Door al die activiteiten daalde het waterpeil drastisch in de duinen. Van nature is het normaal dat er in de winter grote lage delen van de duinen onder water staan. In de zomer drogen de duinen op. Zand houdt namelijk niet veel water vast en dus zakt het snel weg. Al een eeuw lang zijn er geen natte winterlandschappen meer te zien in de duinen.

Stuwen zorgen voor behoud van het waterregiem
De zeer gevarieerde natuur die bij dat bijzondere waterregiem hoort, is bijna overal verdwenen. Op sommige plaatsen, zoals in de grasvlakte in het Middenduin wordt dit waterregiem kunstmatig in stand gehouden met behulp van stuwen. Zonder die stuwen zou de gegraven Zanderijvaart het hele Middenduin leeg laten lopen. Op die grasvlakte zien we nu weer bijzondere planten zoals Parnassia.

Waterbalans herstelt zich
Rond 1980 zag men in dat het leegtrekken van de duinen ook nadelen had. En daarnaast kon men met nieuwe technieken ook drinkwater uit rivierwater maken. Men besloot te stoppen met het winnen van drinkwater uit de duinen. Het heeft daarna 10 jaar geduurd voordat het beleid werd uitgevoerd en nog eens 10 jaar voordat de waterbalans in de duinen zich herstelde. Dat is goed te zien op het achterste stuk strand van het Wed, waar je nu ook weer veel Parnassia vindt.

Bijzonder waterjaar
Iedereen heeft gezien dat het Wed het hele jaar door erg hoog staat.

Dat is vermoedelijk niet alleen het effect van het herstel van de waterbalans, maar ook het gevolg van de manier waarop het heeft geregend. Er waren vooral buien, waar in korte tijd veel regen viel. Dan heeft het water de kans om in het zand te dringen. Bij lichte regen blijft het op het zand liggen en verdampt dan in de loop van de dag. Je kent wel die laag zand die na een regenbui onder je schoenen blijft plakken.

Overigens duurt het enige dagen tot weken voordat een flinke regenperiode te zien is in de waterstand van het Wed. Het duurt namelijk enige tijd voordat al het gevallen water tussen de zandkorrels door naar het lagere punt is gesijpeld.